Door: Frank van Kasteren
Al sinds ik heel jong ben, weet ik dat mijn vader nergens goed in is. Als kind zat ik op voetbal, daar waren de vaders altijd bij. Stuk voor stuk vertelden ze langs de lijn over dat ze bijna profvoetballer waren geweest, alle vaders. Mijn vader vertelde altijd alleen over die keer dat hij een eigen doelpunt had gemaakt. ‘Wel in de kruising,’ zei hij er altijd bij, ‘met een sliding’. Hij was een slechte voetballer, maar dat vond hij niet erg, want hij vond het wel heel leuk.
Eens in de twee maanden kwam Hans bij ons thuis schaken. Hans was een vriend van mijn vader, of eigenlijk een schaakpartner, ik heb Hans nooit gezien op verjaardagen of andere gelegenheden. Hans kwam alleen schaken, dat vond ik als kind heel logisch want Hans zag er ook uit als een schaker. (Als je je afvraagt hoe Hans eruit zag, stel je een schaker voor en je zit goed.) Mijn vader was altijd een beetje nerveus als Hans zou komen. Hij vertelde dat Hans altijd van hem won. Mijn vader was niet zo’n goede schaker, maar dat vond hij niet erg, want hij vond het wel heel leuk.
Hoe doe je dat? Je moeder verliezen?
Hij speelt ook gitaar, mijn vader. Vroeger zong hij vaak liedjes voor ons, maar sinds ik serieus gitaar ben gaan spelen, is hij gestopt met spelen waar ik bij ben. Laatst hoorde ik hem bij mij thuis zachtjes op mijn akoestische gitaar spelen, terwijl ik op de wc zat. (Ja, ik zat ja, ik heb nooit begrepen waarom mannen staand plassen bij een normaal toilet. Het spettert. Serieus. Het is goor.) Ik hoorde dat Dafne de kamer binnenkwam en riep: ‘Hé Aad, wat leuk, je speelt gitaar!’ Mijn vader: ‘Nou nee hoor, beetje gepruts, Frank heeft het niet gehoord toch? Laat hem het maar niet horen’.
Het was er altijd, bij alles wat hij deed.Tijdens een kruiswoordraadsel, een cryptogram, het nationaal dictee, bij het vogelen, bij het hardlopen, bij het koken, het tuinieren. Bij alles wat mijn vader deed kreeg hij het voor elkaar te vermelden dat hij er niet goed in was of er niet zoveel van wist. Maar dat hij het wel heel leuk vond. Ook op zijn werk. Hij is docent op een basisschool. Mijn moeder was dat ook. Vanaf klein jongetje wist ik al dat mijn moeder een erg goede, leuke juf was. Daar was ze trots op. En ik ook. Ik was trots op mama. Ze was ook trots op zichzelf vanwege het feit dat ze zich vanuit een heel arm gezin met twee analfabetische ouders had opgewerkt tot waar ze nu was. En ik ook, ik ben trots op haar. Maar vader was niet trots op zichzelf. Het enige deel van zichzelf waar hij trots op was, was mijn moeder. Hij was trots op dat hij met mijn moeder was.
Ik was wel trots op mijn vader. Omdat hij zo lief was. Dat zei mijn moeder altijd: ‘Jouw vader is zo lief!’. Mijn vader is inderdaad heel lief. Die heeft nog nooit iemand afgewezen als mens, omdat hij er in de basis vanuit gaat dat iedereen beter is dan hij, groter is dan hij. Mijn vader heeft nooit begrepen wat mijn moeder in hem zag, maar hij vond het wel heel leuk.
Als je geen verwachtingen hebt, hoef je ook nergens aan te voldoen.
Mijn moeder is ruim vier jaar geleden overleden. Een paar maanden voor ze overleed, vroeg ik mijn vader tijdens een wandeling in Rome hoe het is om je moeder te verliezen. Hoe doe je dat? Je moeder verliezen? Mijn vader is op zijn 21e zijn moeder verloren, ook aan kanker. ‘Ik weet het niet,’ zei hij, ‘ik weet niet hoe dat voelt, mijn moeder voelde niet als zo’n moeder. Ik hield niet per se van mijn ouders. Bij ons thuis was er niet echt liefde. Er werd niet gepraat bij ons huis en niet zoveel van elkaar verwacht. We waren meer huisgenoten.’ Ik ken het verhaal, hij heeft het vaker gezegd, maar ik geloof het nog steeds niet. Ik kan me daar totaal niets bij voorstellen. ‘Ik heb niet eens gehuild,’ zei hij.
Ik denk dat mijn vader nauwelijks het gevoel heeft gekregen dat hij iets waard was, dat hij goed genoeg was of voldeed aan verwachtingen. Hij heeft mijn broertje, zusje en mij dan ook vanaf het begin duidelijk willen maken dat we hoe dan ook genoeg waren, wat we ook deden of waar we ook terecht zouden komen. Dit deed hij door niets van ons te verwachten, de lat extreem laag te leggen en altijd te zeggen dat hij het prima vond als het niet zo lukken of als we ergens niet goed in zouden zijn. Als je geen verwachtingen hebt, hoef je ook nergens aan te voldoen. Dan voldoe je altijd. Dat is mijn vader. Die voldoet altijd. En daarom nooit.
Ikzelf heb altijd verwachtingen. Hoge verwachtingen, leg hoge latten, zoals mijn moeder. Ik ben perfectionistisch. Dat kost me veel slaap, maar geeft me ook veel. Ik ben zo vaak dankbaar geweest voor die verwachtingen, voor dat perfectionisme. En zo vaak boos op papa, boos dat hij niets van mij verwachtte, en niets van zichzelf. En niet trots was – wel heel gelukkig, mijn vader is een hele vrolijke, gelukkige man – maar niet trots op zichzelf. Ik wilde ook een van zijn verwachtingen behalen en dan zijn trots op mij zien, bewondering, zoiets. Maar er viel niets te behalen.
Gewoon kijken en luisteren, het is overal, de hele tijd.
Totdat ik mezelf een tijdje geleden aan een leerling Songwriting hoorde vertellen dat ik nog nooit een writer’s block heb gehad. Ik kan eigenlijk altijd wel een lied maken en ik heb er ook altijd zin in. Heel veel leerlingen hebben last van blokkades en dan leg ik altijd uit dat je vooral niet teveel van jezelf moet verwachten. Als je verwacht dat elk lied dat je schrijft een nieuwe megahit moet zijn, of moet bewijzen dat je inderdaad een genie bent, kun je dat lied wel vergeten. Te hoge verwachtingen blokkeren je in zo’n proces. Je bent vaak veel te veel met jezelf bezig, terwijl er zoveel om je heen is om over te schrijven. Gewoon kijken en luisteren, het is overal, de hele tijd. En dat mag je dan opschrijven of vertalen naar muziek. Ik ben geen genie en ik ga niet de volgende megahit schrijven, maar ik vind het wel heel erg leuk.
Stef Bos had gelijk, dacht ik, terwijl ik de woorden van mijn vader uit mijn mond hoorde komen. Misschien word ik op een dag wel net zo gelukkig als mijn vader. Net zo niet-stoer. Net zo vrolijk. En net zo lief. Die gedachte maakte me trots.
Laatst sprak ik Hans bij mijn vader thuis, ik had hem jaren niet gezien. Ik dacht dat ze waren gestopt met schaken, maar het bleek dat ze al jaren schaken op het internet. Ik vroeg: ‘Verliest hij op internet ook altijd van je?’.
‘Nou,’ zei Frans, ‘we waren altijd aan elkaar gewaagd, maar sinds het internet-schaken verlies ik de meeste potjes van je vader.’ Mijn vader stond te koken en deed alsof hij het niet hoorde.
